ชาติพันธุ์มีเสียง: เรื่องเล่าของคนชายขอบ การต่อสู้ที่ไม่มีวันสิ้นสุดของชาวไทใหญ่

“ไทใหญ่” หรือที่เรียกตัวเองว่า “ไตใหญ่” หรือ “ไต” เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีรากเหง้าลึกซึ้งในแถบลุ่มน้ำสาละวิน ตั้งถิ่นฐานในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งแต่ทางเหนือของเวียดนาม ตอนใต้ของจีน ลาว พม่า และจนถึงแคว้นอัสสัมของอินเดีย ชาวไทใหญ่ในประเทศไทยอาศัยอยู่ร่วมกับดินแดนล้านนาอย่างแยกไม่ออก สภาพภูมิประเทศที่เป็นดินแดนชายแดนเหนือ เช่น เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน เชียงราย และโดยเฉพาะในอำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีศูนย์การเรียนไร่ส้มวิทยาอยู่ในความดูแลของมูลนิธิกระจกเงา ช่วงเวลาความไม่สงบและวิกฤตการณ์ภายในเมียนมา ทำให้มีชาวไทใหญ่อพยพเข้ามาในประเทศไทยมากขึ้น บ้างหนีภัยสงคราม บ้างเข้ามาทำงานในภาค 3D (งานที่สกปรก อันตราย และยากลำบาก) เพื่อสร้างชีวิตใหม่ มูลนิธิกังหันลมผ่านโครงการสร้างเสริมสุขภาวะและหนุนเสริมการเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานของเด็กและเยาวชนชาติพันธุ์ที่มีภาวะเปราะบาง (Ethnic Youth Empowerment) ทำงานร่วมกับเด็กและเยาวชนไทใหญ่ เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ภาษา วัฒนธรรม และสิทธิขั้นพื้นฐานอย่างเท่าเทียม ไทใหญ่กับความเชื่อมโยงทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม กลุ่มไทใหญ่มีประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมอันยาวนาน ผูกพันกับลุ่มน้ำสาละวินที่ไหลผ่านพื้นที่สำคัญของหลายประเทศในภูมิภาค วัฒนธรรมไทใหญ่เป็นส่วนหนึ่งที่เชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์ล้านนา อันส่งผลถึงรูปแบบการดำรงชีวิต ภาษา และประเพณีต่าง ๆ วิถีชีวิตของชาวไทใหญ่ในประเทศไทยผสมผสานกับวิถีท้องถิ่นล้านนา แต่ยังคงรักษาอัตลักษณ์ของตนเอง ทั้งภาษา การแต่งกาย และประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ ความท้าทายด้านสิทธิขั้นพื้นฐานของเด็กและเยาวชนไทใหญ่ แม้ชาวไทใหญ่จะอาศัยอยู่ในประเทศไทยมายาวนาน แต่เด็กและเยาวชนไทใหญ่มากมายยังประสบปัญหาเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานอย่างเท่าเทียม โดยเฉพาะ …

ชาติพันธุ์มีเสียง: รากเหง้าทางวัฒนธรรมและเสียงแห่งความภาคภูมิใจของชาวม้ง

“ม้ง” คือหนึ่งในกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีรากเหง้าหยั่งลึกนับร้อยปี ชาวม้งอาศัยอยู่ในพื้นที่สูงของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเริ่มต้นการเดินทางจากจีนตอนใต้ เคลื่อนผ่านลาว เวียดนาม และสุดท้ายมายังเทือกเขาสูงในประเทศไทย ม้งไม่เพียงเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีความโดดเด่นในเรื่องวัฒนธรรมและเครื่องแต่งกายเท่านั้น แต่ยังเป็นกลุ่มที่มีภูมิปัญญาและประวัติศาสตร์อันยาวนานที่สืบทอดกันมาผ่านเสียง ดนตรี และประเพณีที่มีความหมายลึกซึ้ง ในประเทศไทย ม้งมีอยู่สองกลุ่มใหญ่ที่พบบ่อย คือ “ม้งขาว (เด๊อ)” และ “ม้งดำ (จ๊วะ)” ทั้งสองกลุ่มต่างมีเอกลักษณ์และความภาคภูมิใจในภาษาวัฒนธรรมของตนเอง มูลนิธิกังหันลมผ่านโครงการสร้างเสริมสุขภาวะและหนุนเสริมการเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานของเด็กและเยาวชนชาติพันธุ์ที่มีภาวะเปราะบาง (Ethnic Youth Empowerment) มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนให้เด็กและเยาวชนม้งได้รับสิทธิขั้นพื้นฐาน รักษาอัตลักษณ์ และสามารถเลือกเส้นทางชีวิตของตนเองได้อย่างภาคภูมิ ม้งกับวัฒนธรรมที่งดงาม: “ชุดปักมือหลากสี” กับเรื่องราวบนผืนผ้า เครื่องแต่งกายของม้งเป็นที่รู้จักในความประณีตและสีสันสดใส โดยเฉพาะ “ชุดปักมือ” ที่ตัดเย็บจากผ้าฝ้ายและตกแต่งด้วยลวดลายปักที่ซับซ้อน แต่ละลายมีความหมายเชื่อมโยงกับเรื่องราวบรรพบุรุษ ศาสนา ความเชื่อ และความหลากหลายทางวัฒนธรรม “ชุดปักมือ” ไม่ใช่แค่แฟชั่น แต่เป็นเครื่องหมายของอัตลักษณ์และมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ชาวม้งถือเป็นผู้รักษาภูมิปัญญาที่แฝงอยู่ในฝีมือและลวดลายเหล่านี้อย่างลึกซึ้ง ภาษาม้ง: เสียงแห่งความทรงจำและความภาคภูมิใจ ภาษาม้งไม่มีตัวเขียนเป็นของตนเอง ภาษาพูดของม้งมีความหลากหลายจนสามารถแยกแยะกลุ่มย่อยภายในเผ่าได้จากสำเนียง เสียง และการใช้คำ เดิมทีชาวม้งมีระบบการเขียน แต่เนื่องจากเหตุการณ์ความขัดแย้งและสงครามที่ทำให้เกิดการอพยพหลายครั้ง หนังสือและตำราภาษาเดิมจึงสูญหาย ภาษาม้งจึงถูกส่งต่อโดยใช้ “เสียง” ผ่านบทเพลงพื้นบ้าน นิทาน …

ชาติพันธุ์มีเสียง: ชีวิต ความเชื่อ และการอยู่ร่วมกับธรรมชาติของปกาเกอะญอ

ประเทศไทยเป็นประเทศที่เต็มไปด้วยความหลากหลายทางชาติพันธุ์ โดยเฉพาะในภาคเหนือที่มีชนเผ่าพื้นเมืองจำนวนมากซึ่งมีวัฒนธรรม ภาษา และวิถีชีวิตที่แตกต่างกัน หนึ่งในกลุ่มชาติพันธุ์ที่สำคัญและมีจำนวนมากคือ “ปกาเกอะญอ” หรือที่คนทั่วไปมักเรียกว่า “กะเหรี่ยง” ซึ่งแบ่งออกเป็นกลุ่มใหญ่หลัก ๆ คือ ปกาเกอะญอ (Sgaw Karen) และ โปว์ (Pwo Karen) กลุ่มเหล่านี้อาศัยอยู่ตามแนวเทือกเขาสูงในหลายจังหวัด ได้แก่ เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ตาก และน่าน รวมถึงพื้นที่ในประเทศเพื่อนบ้าน มูลนิธิกังหันลมในโครงการสร้างเสริมสุขภาวะและหนุนเสริมการเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานของเด็กและเยาวชนชาติพันธุ์ที่มีภาวะเปราะบาง หรือ “Ethnic Youth Empowerment” ได้เข้าไปทำงานอย่างต่อเนื่องในพื้นที่เหล่านี้ เพื่อสนับสนุนให้เด็กและเยาวชนชาติพันธุ์ได้มีโอกาสเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐาน สืบสานภูมิปัญญา และรักษาวัฒนธรรมของตนเองไว้ได้อย่างภาคภูมิ บทความนี้จะพาท่านผู้อ่านไปทำความรู้จักกับปกาเกอะญอในมิติที่ลึกซึ้ง ทั้งในด้านวัฒนธรรม ภูมิปัญญา วิถีชีวิต และความท้าทายในยุคสมัยใหม่ พร้อมทั้งบทบาทและแนวทางการสนับสนุนของมูลนิธิกังหันลมในพื้นที่เหล่านี้ ปกาเกอะญอ: กลุ่มชาติพันธุ์ที่เชื่อมโยงกับธรรมชาติและภูเขา ก่อนที่จะมีการกำหนด “พรมแดน” ทางการ ปกาเกอะญอเป็นกลุ่มชนที่อาศัยอยู่ตามแนวเทือกเขาสูงในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ การเคลื่อนย้ายข้ามพื้นที่ชายแดนเกิดขึ้นตามฤดูกาลและความจำเป็น ไม่ได้ถูกแบ่งโดยเส้นบนแผนที่อย่างชัดเจน ดังนั้นปกาเกอะญอจึงเป็นหนึ่งในชนเผ่าที่พบมากที่สุดในภาคเหนือของประเทศไทย โดยเฉพาะในจังหวัดเชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ตาก และน่าน คำว่า “กะเหรี่ยง” …